ΣΤΑΡΕΤΣ ΣΑΜΨΩΝ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΤΕΚΝΑ Οι Προϋποθέσεις της προσευχής.

ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΤΕΚΝΑ

Οι Προϋποθέσεις της προσευχής.

Διερωτηθήκατε ποτέ: «Γιατί σήμερα, μόλις σηκώθηκα από τον ύπνο, δεν είχα όρεξη να προσευχηθώ;

Το κεφάλι μου ήταν ήρεμο. Ή σκέψη εντελώς διαυγής. Το σώμα μου ξεκούραστο. Τίποτε δεν με πονούσε!... Γιατί λοιπόν δεν είχα όρεξη για προσευχή; Γιατί μου ήταν βαρύ να κάτσω να προσευχηθώ; Γιατί μετά από εφτά και πλέον ώρες ύπνο, είναι ακόμη μέσα μου θρονιασμένη ή πολυαγαπημένη μου ακηδία, ή ανορεξία για τα πνευματικά; Τι μου φταίει; Όχι ή οκνηρία μου»;
Ασφαλώς όχι. Κάπου άλλου πρέπει να αναζητήσομε την αιτία!
 

Ερώτηση: Δηλαδή δεν είναι ζήτημα μόνο οκνηρίας και τεμπελιάς; Υπάρχει και κάτι άλλο;

Απάντηση: Στην περίπτωση αυτή ή τεμπελιά δεν παίζει σημαντικό ρόλο. Κύρια σημασία έχουν οι νύξεις της συνείδησης. Φταίει το ότι δεν είναι καθαρή ή καρδιά. Γιατί από αυτήν βγαίνουν όλα τα κακά. Με άλλα λόγια: Καλά θα κάμεις: Να κάτσεις στο τραπεζάκι σου. Να πάρεις χαρτί και μολύβι. Και να προσπαθήσεις να θυμηθείς, Τι σου συνέβη. Τι κακό είπες χθες, το πρωί ή το βράδυ. Τι κακό διανοήθηκες. Και πιο πολύ, Τι κακό εξακολουθεί να σε απασχολεί ακόμη. Άμα αυτό το κάμεις, θα το βρεις, Τι είναι εκείνο πού σε κάνει να χάνεις την ικανότητα και το δικαίωμα να προσευχηθείς! Μη το ξεχνάς αυτό ποτέ! Ικανότητα και δικαίωμα προσευχής! Έτσι; Γιατί πολλές φορές έχομε την ικανότητα, αλλά δεν έχομε το δικαίωμα! Και δεν το έχομε, όταν κάποιον δεν θέλομε να τον συγχωρήσομε. Και όταν δεν κάνομε καμιά προσπάθεια να τον συγχωρήσομε. Γιατί; Μα απλούστατα, γιατί είμαστε μνησίκακοι!

Ερώτηση: Και λοιπόν; Σ' αυτή την περίπτωση δεν πρέπει να προσευχηθούμε, όταν έχομε την ικανότητα, αλλά δεν έχομε το δικαίωμα;

Απάντηση: Αυτό πού λες είναι λάθος. Άμα έχεις την ικανότητα, αλλά αισθάνεσαι πώς δεν έχεις το δικαίωμα να προσευχηθείς, γράφε το στην εξομολόγηση σου. Αυτό πού γράφεις στο χαρτάκι σου, πού προορίζεται για τον πνευματικό σου, το γράφεις στον Θεό. Και έτσι μόλις το γράψεις, αποκτάς αμέσως το δικαίωμα να προσευχηθείς. Και αρχίζει να τελείται μέσα σου ένα μυστήριο. Πρώτ' απ' όλα, με την ενέργεια σου αυτή επεσήμανες το λάθος σου, έκανες αυτομεμψία. Έτσι δεν είναι; Διετύπωσες τον πόθο σου να προσφέρεις στον Θεό την μετάνοια σου. Έτσι δεν είναι; Τον πόθο σου να ταπείνωσης τον εαυτό σου ενώπιον ενός ανθρώπου, για να λαβής την άφεση. Έτσι δεν είναι; Με άλλα λόγια, μ' αυτά πού γράφεις, δηλώνεις ότι έχεις κάμει στόχο σου να καταδικάσεις την αμαρτία σου! Και έτσι αρχίζεις να διαβάζεις! Λάθος. Όχι «να διαβάζεις». «Να προσεύχεσαι»• «να στενάζεις εν μετάνοια». Και έτσι επισημοποιείς το χαρτάκι σου.

Αυτή είναι ή ψυχολογία της κοινωνίας με τον Θεό.

Όταν όμως ξέρομαι, ότι προσβάλαμε ή πικράναμε κάποιον, και ξέρουμε ότι εκείνος σαν προσβεβλημένος δεν μπορεί να προσευχηθεί, αν δεν βρει τον τρόπο να αποκατασταθεί, να δικαιωθεί, να συνεξηγηθή, - δεν θα πρέπει να κάμουμε κάτι για να μπόρεση και εκείνος να προσευχηθεί; Έτσι δεν είναι; Αυτός σε μια τέτοια κατάσταση βρίσκεται στο σκοτάδι. Έτσι δεν είναι; Για σήμερα δεν είναι χριστιανός! Έτσι δεν είναι; Τον άφησε ό άγγελος του φύλακας. Έτσι δεν είναι; Μα για όλα αυτά φταίω εγώ! Είναι αυτό χριστιανισμός; Τι έχει παραβιασθεί; Ό νόμος της αγάπης! Έτσι δεν είναι; Ναι! Ό νόμος της αγάπης!

Έ, λοιπόν!

Κανενός είδους άσκηση, ούτε νηστεία, ούτε ελεημοσύνη, ούτε ή σπλαχνική καρδιά, ούτε οι θείες λειτουργίες, ωφελούν! Οφείλεις: να συνδιαλλαγής με τον Θεό• να συνειδητοποίησης και να κατακρίνεις την αμαρτία σου• να το κάμεις πόθο σου• και στην πρώτη κατάλληλη ευκαιρία, όσο το δυνατό πιο γρήγορα, να σπεύσεις να ζήτησης συγχώρεση. Να γιατί ό υπερήφανος δύσκολα συμφιλιώνεται με τον Θεό. Γιατί δεν μπορεί να ειπεί το• «Συγχώρεσέ με»! Σε ποιόν; Σε ένα άνθρωπο. Σε ένα όμοιο του! Και έτσι μένομε καρφωμένοι στο κακό! Μένομε σε μια άξια για θρήνους και μοιρολόγια εγωπάθεια!

Όλων των κακών αιτία είναι ή φιλαυτία. Και γι αυτό από την στάση μας απέναντι της εξαρτάται, και ή αιώνια ζωή και ή αιώνια σωτηρία μας. Για αυτό οι άγιοι πατέρες λένε, ότι όπου δεν υπάρχει ταπείνωση, δεν υπάρχει σωτηρία. Ας νηστεύει πολύ. Ας προσεύχεται πολύ. Ας διαβάζει το ψαλτήρι, παρακλήσεις, χαιρετισμούς. Τίποτε δεν θα τον ωφελήσουν. Έστω και αν φοράει κουρέλια• έστω και αν κοιμάται στο πάτωμα. Δεν θα τον ωφελήσουν! Θα είναι απλώς μια εκδήλωση φανατισμού.

Ό Κύριος μας μας έδωκε νόμο: τις εντολές των μακαρισμών! Ή μήπως δεν είναι νόμος; Σ' αυτούς δεν μας λέγει: να νηστεύεις• να φοράς ράκη• να έχεις ψείρες• να μη πλένεσαι• να αλλάζεις μια φορά τον χρόνο! Πουθενά δεν είναι εκεί γραμμένο κάτι τέτοιο! Μα ούτε και να ασπάζεσαι τις εικόνες- να ανάβεις κανδήλια και κεριά...

Τι λένε οι μακαρισμοί;

Μακάριοι οι ελεήμονες.

Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία.

Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι.

Έτσι δεν είναι; Μακάριοι οί καθαροί τη καρδία• αξίζει να το προσέξει κανείς, ότι ό μακαρισμός αυτός τα περιέχει όλα. Και το πρώτο. Και το δεύτερο. Και το τρίτο! ... «Οί καθαροί» και - κυρίως - «οί πτωχοί τω πνεύματι». Δεν πρόκειται για καθαρότητα σωματική. Καθόλου! 'Αλλά για καθαρότητα καρδιάς. Έχεις το δικαίωμα να προσεύχεσαι; Τους αγαπάς όλους; Τους έχει συγχωρήσει όλους; Αυτή είναι ή καθαρή καρδιά. Μα αν είσαι πονηρός, αν έχεις πονηρή καρδιά, με κανένα τρόπο δεν θα μπόρεσης να προσευχηθείς. Γιατί είσαι εχθρός του Θεού. Και φίλος του διαβόλου.

Ερώτηση: Μερικές φορές ό άνθρωπος έχει την γνώμη, ότι τους αγαπάει όλους! Μα αν τον εξετάσομε βαθιά, αν τον «ξεσκονίσομε», θα ιδούμε ότι δεν αγαπάει κανένα!...

Απάντηση: Του φαίνεται από την φιλαυτία του, από την υπερηφάνεια του, από την γνώμη του για τον εαυτό του, από το μεγάλο «εγώ» του.

Ερώτηση: Πώς εξηγείται αυτό ψυχολογικά; Γιατί το βλέπεις, ότι αυτός πιστεύει, πώς τους αγαπάει όλους!....

Απάντηση: Ξέρεις, ποιο είναι το μυστικό της υποθέσεως; Πολύ απλό πράγμα! Ό άνθρωπος αυτός δεν έχει καθόλου διάθεση θυσίας.

Να μην έχετε στην καρδία σας το Εγώ... Ούτε σαν οδηγό, ούτε σαν υποβολέα... Αυτή είναι ή αρχή της ταπείνωσης, πού είναι ή ταπείνωση της καρδιάς. Χωρίς αυτό το σπάσιμο της εγωκεντρικότητας δεν είναι καν δυνατό, όχι να γίνει λόγος για ταπείνωση, αλλά ούτε να συλλάβομε το νόημα της!

Ή μετριοφροσύνη είναι κατά κανόνα αλληλένδετη με την σωφροσύνη. Έτσι δεν είναι; Εκείνος πού δεν είναι μετριοπαθής και σώφρων, δεν είναι δυνατό να είναι ταπεινός. Μπορεί να είναι στο βάθος υπερόπτης! Γι' αυτό ή ταπείνωση είναι κατά κανόνα αλληλένδετη με την ορθή εξωτερική συμπεριφορά, την σωφροσύνη! Να μη κάνης τον δάσκαλο σε κανένα. Μη διδάσκεις κανένα! Μην υπαγορεύεις! Μη διορθώνεις! Μη διορθώνεσαι (για να κάνης καλή εντύπωση)!...
Να αυτό είναι το πιο σύντομο μονοπάτι, πού οδηγεί στην ταπείνωση. Ή ταπείνωση της καρδιάς! Ή όχι; Να το καταλαβαίνω, πώς δεν είμαι παρά μια μύγα! Εκείνος πού καταφρονεί αυτές τίς εκδηλώσεις της μετριοπάθειας, δεν έχει καμιά σχέση με την ταπείνωση.

Και όποιος δεν έχει ταπείνωση, δεν έχει καμιά ελπίδα σωτηρίας. Μόνο με το έλεος του Θεού μπορεί να σωθεί!...

Πα μας το νόημα της ζωής και ό σκοπός της ζωής είναι το 'ίδιο πράγμα. Ή επίγεια ζωή μας είναι πολύ βραχεία. Και συνεπώς δεν μπορεί να έχει κανένα νόημα. Ή όχι; Στο σημείο αυτό ό χριστιανικός κόσμος διαφέρει πολύ από τον ειδωλολατρικό. Όποιος έχει επίγεια ευτυχία επάνω στην γη, καταλήγει στο νεκροταφείο σαν παράφρων.

 

Ερώτηση: Πώς πρέπει να εννοήσομε τα λόγια: «μη διορθώνεις» και «μη διορθώνεσαι»;

Απάντηση: «Να διορθώνεσαι», όταν τύχη να ειπείς κάτι το άσχημο, κάτι το ανακριβές... «Να διορθώνεσαι» κι ας σκέπτονται μερικοί, όπως θέλουν, για σένα. Είτε σκέπτονται για σένα καλά, είτε άσχημα, να μη σε απασχολεί! Βέβαια το «να μη διορθώνεσαι», είναι μια αρετή αρκετά δύσκολη και περίπλοκη.

Πάντως εκείνος πού «διορθώνεται» (νια να προκαλεί καλή εντύπωση στους άλλους) δεν έχει ταπείνωση. Γιατί «διορθώνω τον εαυτό μου» για να προκαλώ καλή εντύπωση, σημαίνει τρέμω μη με κρίνουν, μη σκεφθούν και ειπούν νια μένα κάτι κακό. Έτσι δεν είναι; Και γι' αυτό διορθώνομαι!

Έ λοιπόν, το πρώτο, το πιο σύντομο μονοπατάκι, για να φθάσομε στην ταπείνωση, είναι το να μη «διορθωνόμαστε»! Αυτή είναι ή ταπείνωση της καρδιάς... Και ή ταπείνωση της καρδιάς θα γέννηση στην ταπείνωση του φρονήματος, την ταπεινοφροσύνη. Ή όχι; Γιατί χωρίς την ταπείνωση της καρδιάς, - ή ταπεινοφροσύνη, ή ταπείνωση του νου, του φρονήματος, είναι εντελώς αδιανόητη!...

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΣΤΑΡΕΤΣ ΣΑΜΨΩΝ Ο ΕΚΔΟΣΗ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ. ΕΚΔΟΣΗ Γ. ΠΡΕΒΕΖΑ 1995