Ανάλυση Ορθοδόξων πνευματικών εμπειριών- koinvnia

 
Μανώλης Καρακώστας, 

Η επιλογή των θαυμάτων που παραθέσαμε παραπάνω μόνο τυχαία δεν έγινε. Αν κανείς παρατηρήσει προσεκτικά θα συνειδητοποιήσει πως κανένα από αυτά δεν εμπίπτει στις τεχνικές που αναφέραμε στην προηγούμενη ενότητα. Πως εξηγείται ένας άπιστος και πολλοί άλλοι άνθρωποι σε ένα χωριό να είδαν κάποιον Μάρτυρα του 15ου αι. και οι μαρτυρίες τους να ταυτίζονταν πλήρως; Πως γίνεται τέσσερις άνθρωποι να είδαν, να συνομίλησαν και να άγγιξαν έναν άνθρωπο που είχε πεθάνει χρόνια πριν; Πως τρεις διαφορετικοί άνθρωποι είδαν τα ίδια πνευματικά γεγονότα στο ίδιο ακριβώς σημείο της Θείας Λειτουργίας; Σίγουρα καμία από τις αιτιολογίες της νευροθεολογίας δεν συνάδει με αυτά τα γεγονότα. Θα μπορούσε να προβάλει κανείς το ενδεχόμενο της ομαδικής παράκρουσης, αλλά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον, αφού σε αυτήν την περίπτωση δεν δύναται να έχουν όλοι οι συμμετέχοντες τις ίδιες ακριβώς παραισθήσεις. Μάλιστα στην περίπτωση του θαύματος που έλαβε χώρα στην Θεία Λειτουργία, πρέπει να συνυπολογίσουμε πως τα άτομα αυτά ήταν χαμηλής εκπαιδευτικής μόρφωσης, επομένως δεν είναι πιθανόν να γνώριζαν τα περί μεθόδων της ψυχολογίας που επιφέρουν μια πνευματική εμπειρία.

Στην περίπτωση των οραμάτων, ενυπνίων ή εν εγρηγόρσει, αυτά όχι απλά δεν ήταν φανταστικά, αλλά επιβεβαιώθηκαν πλήρως με αποδείξεις, όπως το όραμα της Παναγίας στο 8χρονο παιδί στην Ξυνιάδα Δομοκού. Δεν μπορούμε να μιλάμε για παραίσθηση, αφού η εικόνα όντως βρέθηκε θαμμένη, στο σημείο όπου του είχε υποδείξει η Θεοτόκος. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση του μαρτυρίου του Αγίου Φιλουμένου. Πως είναι δυνατόν ο αδελφός του, π. Ελπίδιος, να τον ακούει να του μιλάει όταν ο ίδιος βρισκόταν μίλια μακριά; Αυτό δεν μπορεί να είναι παραίσθηση, γιατί ο άνθρωπος αυτός δεν είχε ιδέα για το τι συνέβαινε στον αδελφό του, κι όμως άκουσε την φωνή του να του αναγγέλλει επακριβώς τα γεγονότα την στιγμή που συνέβαιναν, τα οποία επιβεβαιώθηκαν. Επίσης, με ποιον τρόπο μπορεί να εξηγηθεί ότι πολλοί άνθρωποι ανά μέσω των αιώνων περιγράφουν ακριβώς τις ίδιες εμπειρίες, όπως αυτή του Ακτίστου Φωτός, χωρίς κάποια συνεννόηση, αλλά και χωρίς να γνωρίζει πολλές φορές ο ένας την ύπαρξη του άλλου προσώπου; Ακόμα, ιερείς μεταλάμβαναν από το ίδιο ποτήριο με ανθρώπους που νοσούσαν από ανίατες και μεταδιδόμενες ασθένειες, χωρίς να παθαίνουν το παραμικρό. Αυτό ήταν φύσει αδύνατο, αρκεί να σκεφτεί κανείς πως η φυματίωση μπορούσε να μεταδοθεί ακόμα και με τον βήχα. Έπειτα, υπάρχουν Ορθόδοξοι ασκητές που προγνωρίζουν τον λόγο επισκέψεως των προσκυνητών και που τους υπακούν τα άγρια σαρκοβόρα ζώα. Αναφερθήκαμε επιπλέον σε σώματα ορισμένων ανθρώπων, που μετά τον θάνατό τους αντί να αποσυντεθούν, όχι μόνο μένουν αδιάφθορα, αλλά επιπλέον ευωδιάζουν, καθώς και στο διαχρονικό θαύμα της Παναγίας της Παραμυθίας, που επτά αιώνες τώρα είναι εμφανές σε όλους.

Μάλιστα στο γεγονός αυτό, ο ηγούμενος της μονής δεν ήταν προετοιμασμένος για αυτό που συνέβη, ώστε να μιλάμε για αυθυποβολή, αλλά έκανε ό,τι κάθε μέρα, πήγε δηλαδή να πάρει τα κλειδιά της πύλης, και είδε να εκτυλίσσεται το γεγονός αυτό μπροστά του. Αδιάψευστη και διαχρονική μαρτυρία αυτού του γεγονότος είναι η ίδια η εικόνα. Προετοιμασμένος για ένα θαυμαστό όραμα δεν ήταν ούτε ο Γερμανός διοικητής Χόφμαν. Πως θα μπορούσε άλλωστε να είναι, αφού εκείνη την στιγμή ήταν έτοιμος να σκοτώσει πάνω από 600 ανθρώπους και ο ίδιος φυσικά δεν ήταν Ορθόδοξος Χριστιανός, για να έχει προετοιμάσει έστω και ασυνείδητα τον εαυτό του να δει μπροστά του την Παναγία. Κατά πάσα πιθανότητα, δεν γνώριζε καν την όψη Της. Επιπροσθέτως, αναφέραμε πως το θαύμα που πραγματοποιήθηκε λίγο μετά την κοίμηση του Αγίου Νεκταρίου έχει ιδιαίτερη σημασία. Και όντως έτσι είναι, διότι, σε αυτό το θαύμα ούτε κάποιος προσευχήθηκε για τον ασθενή, ούτε ο ίδιος ο ασθενής για τον εαυτό του, κι όμως θεραπεύθηκε μόνο με την επαφή που είχε με το ρούχο του Αγίου, χωρίς να προσμένει την ίασή του. Η μόνη ερμηνεία που μπορεί να δοθεί σε αυτό το θαύμα είναι, πως ο Θεός μαρτύρησε για τον Άγιο του 20ου αιώνα, όπως ονομάστηκε αργότερα. Τέλος, είδαμε στα θαύματα πως η προσευχή των πνευματικών πατέρων μπορεί να προφυλάξει τους ανθρώπους από ολέθριες καταστάσεις και οι προσευχές των Ορθοδόξων μπορούν να επηρεάσουν την άλογη και άψυχη φύση. Αντίθετα, έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σε χώρες του εξωτερικού, έχουν δείξει πως η προσευχή ανθρώπων για τρίτα πρόσωπα δεν είχε τα οφέλη που είχαν προβλεφθεί κατά τις ερευνητικές υποθέσεις. [40], [41] Στην περίπτωση όμως του αγιασμένου γέροντος Ιωσήφ, βλέπουμε να συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, και αυτό δεν διαπιστώνεται από κάποια έρευνα ή σε κάποιο εργαστήριο, αλλά στην πράξη και στο βίωμα.

Βλέπουμε λοιπόν, πως τα θαύματα της Ορθοδοξίας που αναφέραμε δεν εμπίπτουν σε καμία των περιπτώσεων στην ίδια ερμηνεία και στις ίδιες μεθόδους με τις πνευματικές εμπειρίες που εξέτασαν οι νευροθεολόγοι στα πειράματα που διεξήγαγαν. Προς συμπλήρωση των παραπάνω επιχειρημάτων αναφέρουμε ένα ακόμα παράδειγμα. Οι Ορθόδοξοι μοναχοί περνούν όλη τους την ζωή σύμφωνα με τον μοναχικό βίο και το μοναστικό πρόγραμμα. Έχουν όλες τις κατάλληλες συνθήκες για να βιώσουν μία πνευματική εμπειρία. Έχουν όλη τους την σκέψη στραμμένη προς τα πνευματικά, επιζητούν την εμπειρία, έχουν διαβάσει για παλαιότερους μοναχούς που είχαν τέτοια βιώματα, ζουν εν νηστεία και προσευχή, επομένως όλη τους η ζωή είναι οι πλέον κατάλληλη για να τους συμβεί ένα φαινόμενο placebo ή ακόμα και μια παραίσθηση. Παρ’ όλα αυτά είναι πάρα πολλοί οι μοναχοί εκείνοι, που με παράπονο αναφέρουν στους γέροντές τους, πως όλα αυτά τα χρόνια που αγωνίζονται πνευματικά δεν αξιώθηκαν να δουν ένα θαυμαστό σημείο. Αυτό είναι παράδοξο, αν σκεφτεί κανείς πως οι άνθρωποι που συμμετείχαν στα πειράματα των νευροθεολόγων, με μια μικρή προετοιμασία είχαν τις προσδοκώμενες εμπειρίες. Το παράδειγμα αυτό, ενισχύει την θέση ότι η πνευματική εμπειρία στον ορθόδοξο κόσμο, δεν έχει καμία σχέση με την αντίστοιχη της νευροθεολογίας.

Όμως, μπορεί να ισχυριστεί κανείς, ότι και στην Ορθοδοξία υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία όπως και στις περιπτώσεις που μελέτησαν οι νευροθεολόγοι. Και οι Ορθόδοξοι για παράδειγμα, συμμετέχουν σε λατρευτικές τελετές ή προσεύχονται με πίστη αναμένοντας να πραγματοποιηθεί το αίτημά τους. Μάλιστα, μερικές έρευνες έχουν δείξει πως οι προσευχόμενοι άνθρωποι είναι πιο ήρεμοι από αυτούς που δεν πιστεύουν κάπου ή που δεν προσεύχονται. [42], [43] Βέβαια, αυτό μπορεί να αποδοθεί όχι στην θεία βοήθεια, αλλά σε μια συγκεκριμένη μέθοδο που χρησιμοποιείται έτσι ώστε να επιτευχθεί ένας στόχος. Και μια τέτοια σκέψη ευσταθεί. Διότι, όπως κάποιος θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει κάποιες αγχολυτικές μεθόδους χαλάρωσης για παράδειγμα, με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσε να ηρεμίσει αν πίστευε αόριστα, ότι αν προσευχηθεί, ένα ανώτερο ον θα τον εισακούσει και θα του προσφέρει βοήθεια. Επομένως, θα μπορούσε κάποιος να αναφέρει εύλογα, ότι αυτά είναι κοινά και στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Οπότε, αν για παράδειγμα κάποιος καταλύσει αγιασμό και θεραπευτεί από κάποια πάθηση που τον ταλαιπωρεί, γιατί να ισχυριστούμε ότι πρόκειται για θαύμα, και όχι για placebo effect; Ας περάσουμε να δούμε την εξήγηση αυτών των εύλογων ερωτημάτων.