ΓΙΟΓΚΑ ΚΑΙ ΣΑΜΑΝΙΣΜΟΣ

 

ΓΙΟΓΚΑ ΚΑΙ ΣΑΜΑΝΙΣΜΟΣ

+ Διονύσιος Ιερομόναχος
Ιερός Ναός Αγ. Γεωργίου Κυψέλης
(Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του μακαριστού γέροντα από τα πνευματικά του παιδιά)

     

    Από τα ειδικά συστατικά του σαμανισμού ας συγκρατήσουμε: 1^ον μια μύηση που περιλαμβάνει το διαμελισμό, το συμβολικό θάνατο και ανάσταση του υποψηφίου: μεταξύ των άλλων συνεπάγεται και την κάθοδο στη Κόλαση και την άνοδο στους Ουρανούς, 2^ον την ικανότητα του σαμάνου υπό την ιδιότητα του θεραπευτή και ψυχομπομπού, να επιχειρεί ταξίδια εκστατικά (αναζητάει την ψυχή του αρρώστου, που έχει απαχθεί από τους δαίμονες, την αιχμαλωτίζει και την επαναφέρει στο σώμα, συνοδεύει την ψυχή του νεκρού στην Κόλαση, κ.λ.π.), 3^ον  την κυριαρχία πάνω στη φωτιά (ο σαμάνος αγγίζει χωρίς συνέπειες, πυρωμένα σίδερα, βαδίζει πάνω σε καυτά κάρβουνα, κ.λ.π.), 4^ον την ικανότητα του σαμάνου να παίρνει μορφή ζώων (πετάει σαν τα πουλιά, κλ.π.) και να γίνεται αόρατος. Αλλά το κύριο και ειδικό στοιχείο του σαμανισμού είναι η έκσταση: ο σαμάνος είναι γνώστης του "ιερού" και έχει την ικανότητα να εγκαταλείπει το σώμα του και να επιχειρεί "με το πνεύμα του" (σε έκσταση) κοσμικά ταξίδια. Η "δαιμονοληψία" δεν αποτελεί πρωταρχικό και ουσιώδες στοιχείο, γιατί ο απώτερος σκοπός του σαμάνου είναι να εγκαταλείψει το σώμα του και να ανέβει στον ουρανό η να κατέβα στην Κόλαση και όχι να αφεθεί να "κατέχεται" από βοηθητικά πνεύματα, από δαίμονες η ψυχές νεκρών. Το ιδανικό του σαμάνου είναι η εξουσίαση αυτών των πνευμάτων όχι η εγκατάλειψη του στην "κατοχή" τους.

Υπάρχουν πολλά σαμανικά στοιχεία επιβεβαιωμένα στη Βεδική Ινδία, π.χ. ας θυμηθούμε τη "μαγική θερμότητα" που αποκτάται με το τάπας, τα τυπικά και τους μύθους ανόδου, το μαγικό πέταγμα, την κάθοδο στην κόλαση κλ.π. Και το πιο γνωστό από τα "φακιρικά θαύματα" είναι το "θαύμα του σχοινιού" (ROPETRICK) που θεωρήθηκε για πολύ καιρό σαν πρότυπο των γιογκικών ικανοτήτων. Σ' αυτό το "θαύμα" μπορούμε να διακρίνουμε δύο ξεκάθαρα σαμανικά στοιχεία: 1ον, τον τεμαχισμό (μυητικό τυπικό) και 2ον, την άνοδο στον ουρανό.

Γνωρίζουμε ότι κατά την διάρκεια των "μυητικών τους ονείρων" οι μελλοντικοί σαμάνοι παρευρίσκονται στο διαμελισμό του εαυτού τους από "πνεύματα" η "δαίμονες" που παίζουν τον ρόλο των δασκάλων της μύησης και στο τέλος οι "δαίμονες" ξανασυνδέουν τα οστά και τα σκεπάζουν με νέα σάρκα. Αλλά, αν το γιογκικό "θαύμα του σχοινιού" αποκαλύπτει μερικά στοιχεία του σαμανικού μυητικού σχήματος, ορισμένα ινδο-θιβετιανικά τυπικά, από άποψη δομής, συγγενεύουν ακόμα περισσότερο. Π.χ. η ταντρική τελετουργία των Ιμαλαίων και του Θιβέτ, το τσοντ (GTCHOD) που συνίσταται στη προσφορά της ίδιας της σάρκας του μυημένου βορά στους δαίμονες. Μερικοί ταντρικοί διαλογισμοί προτρέπουν τον γιογκίν να φανταστεί το σώμα του σαν πτώμα και τη διάνοια του σαν οργισμένη θεά που κρατάει μαχαίρι και κομματιάζει το σώμα και ρίχνει τα κομμάτι προσφορά στις θεότητες. Μια άλλη άσκηση συνίσταται στην αυτοενατένιση σαν "λευκού, φωτεινού σκελετού, απ' όπου βγαίνουν φλόγες που γεμίζουν το Κενό του Σύμπαντος". Άλλος διαλογισμός προτείνει στον γιογκίν να ατενίσει τον εαυτό του μεταμορφωμένο σε οργισμένη ντακίνι. που αποσπά το δέρμα του σώματος της. Η αναγωγή σε σκελετό και η ικανότητα αυτοθέασης σημαίνουν την υπέρβαση της θνητής ανθρώπινης φύσης, δηλ. τη μύηση η λύτρωση.

Το δεύτερο σαμανικό στοιχείο στο ROPE-TRICK, δηλ. την "άνοδο στον ουρανό", πρόκειται για τελετή μέσω της οποίας πραγματοποιείται η κατάργηση των επιπέδων. Ο βραχμάνος θύτης ανεβαίνει στον ουρανό από μια τελετουργική σκάλα, ο Βούδας υπερβαίνει τον Κόσμο διασχίζοντας τους επτά ουρανούς με το διαλογισμό. Τυπολογικά, όλες αυτές οι πράξεις έχουν την ίδια δομή. Η κάθε μία, στο επίπεδο της, φανερώνει έναν ιδιαίτερο τρόπο υπέρβασης του θνητού κόσμου και πρόσβασης στο κόσμο των θεών, η του Είναι η του απόλυτου.
Το "μαγικό πέταγμα" και ότι οι άγιοι, οι γιογκίν και οι μάγοι μπορούν να πετάνε βρίσκεται σ' ολόκληρη την Ινδία. Πραγματικά, η ανύψωση στον αέρα, το πέταγμα όπως ένα πουλί, η διάσχιση τεραστίων αποστάσεων σε χρόνο κεραυνού, η εξαφάνιση, είναι μερικές από τις μαγικές ικανότητες που ο βουδισμός και ο ινδουισμός αποδίδουν στους αρχάτ και τους μάγους.

Τα βουδικά κείμενα μιλάνε για τέσσερα είδη μαγικών ικανοτήτων μετάθεσης (GAMANA): το πρώτο είναι το πέταγμα σαν πουλί. Ο Πατάνζαλι αναφέρει μεταξύ των σίννττ, την ικανότητα που μπορούν ν' αποκτήσουν οι γιογκίν να πετάνε στον αέρα (LAGHIMAN). Επίσης αναφέρεται στη Μαχαμπάρατα (ΧΙΙΙ 335.2). Το "μαγικό πέταγμα" παίρνει την αξία μιας "εξόδου από το σώμα", μεταφράζει δηλ. κατά πλαστικό τρόπο την έκσταση, τη λύτρωση της ψυχής. Αλλά ενώ η πλειονότητα των ανθρώπων μετατρέπονται σε πουλιά μόνο τη στιγμή του θανάτου τους, όταν εγκαταλείπουν το σώμα τους και πετάνε στους αιθέρες, οι σαμάνοι, οι μάγοι, οι γιογκίν και οι κάθε είδους εκστατικοί, πραγματοποιούν εδώ κάτω και όσες φορές το θελήσουν την "έξοδο από το σώμα".

Μια άλλη σαμανική τέχνη είναι: "η κυριαρχία της φωτιάς" και η "μαγική θερμότητα". Οι σαμάνοι έχουν την φήμη των "κυριάρχων της φωτιάς", καταπίνουν αναμμένα κάρβουνα, αγγίζουν πυρωμένα σίδερα, βαδίζουν πάνω στη φωτιά. Αλλά και ορισμένοι γιογκίν επιδεικνύουν παρόμοια κατορθώματα. Μερικές ινδο-θιβετανικές μυητικές δοκιμασίες συνίστανται ακριβώς στην εκτίμηση του βαθμού προετοιμασίας ενός μαθητή ανάλογα με την ικανότητα του να στεγνώνει με το γυμνό του σώμα, ένα μεγάλο αριθμό βρεγμένων σεντονιών, μια χειμωνιάτικη νύχτα. Η "ψυχική αυτή θερμότητα" φέρνει στα θιβετανικά την ονομασία GTUM-MO (προφέρεται: τούμο). Το τούμο είναι μια γιογκικο-ταντρική άσκηση πολύ γνωστή στην ινδική ασκητική παράδοση. Έντονη θερμότητα προκαλείται από την κουνταλίνι. Τα κείμενα προσδιορίζουν ότι η "ψυχική θερμότητα" αποκτιέται και με τη συγκράτηση της αναπνοής και με τη μετατροπή της σεξουαλικής δραστηριότητας (Βλ. Λάμα K.D. SAMDUP και W.Y. EVANS - WENTZ, LE YOGA ΤΙΒΑΤΑΙΝ, σελ. 168, 201, 205 κ.λ.π.) και ότι η εμπειρία αυτή συνοδεύεται πάντοτε με φωτεινά φαινόμενα.

Η "κυριαρχία της φωτιάς", η "μαγική θερμότητα" που κάνει υποφερτό τόσο το υπερβολικό ψύχος όσο και τη θερμοκρασία της ανθρακιάς, είναι μια μυστικο-μαγική ιδιότητα που, συνοδευομένη και από άλλα κατορθώματα εξίσου καταπληκτικά (άνοδο, πέταγμα κλ.π.) φανερώνουν κατά αισθητό τρόπο ότι ο άνθρωπος έχει ξεπεράσει την ανθρώπινη φύση και συμμετέχει ήδη στη φύση των "πνευμάτων".
Υπάρχει ένα σίνντι της Γιόγκα που δεν ανήκει στη σαμανική παράδοση: είναι η ικανότητα της γνώσης των προηγουμένων υπάρξεων. Μόνο οι γιογκίν και οι Φωτισμένοι είναι ικανοί να θυμηθούν τις προηγούμενες υπάρξεις τους.
Ο "μυητικός τεμαχισμός" και ορισμένοι γιογκικο-ταντρικοί διαλογισμοί που αναφέρονται είτε στο διαμελισμό του γιογκίν από τους δαίμονες, είτε στην ενατένιση του σκελετού, είτε, τέλος, στη μαγικο-θρησκευτική επέμβαση κρανίων και πτωμάτων δεν έχουν παρατηρηθεί μέσα στην παράδοση της κλασσικής Γιόγκα. Η πιο χτυπητή ομοιότητα σαμανισμού και γιόγκα συνίσταται στην παραγωγή της "εσωτερικής θερμότητας". Ο στόχος της κλασικής Γιόγκα είναι η απόλυτη αυτονομία, η ένσταση, ενώ ο σαμανισμός καθορίζεται από την απελπισμένη του προσπάθεια να περιέλθει σε "κατάσταση πνεύματος" για να πραγματοποιήσει το "εκστατικό πέταγμα". Υπάρχει μολαταύτα ένα ορισμένο σημείο όπου Γιόγκα και Σαμανισμός συναντιόνται: είναι η "έξοδος από το Χρόνο" και η κατάργηση της ιστορίας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Αυτή η σύντομη εργασία δεν θα μπορούσε, ούτε έπρεπε, να είναι μια γενική έκθεση της Γιόγκα αλλά μόνο μια περιγραφή. Γι' αυτό το λόγο έχουμε αρκεστεί σε σύντομους υπαινιγμούς. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι δεν υπάρχει κλάδος της ινδικής σκέψης που να μην έχει έρθει σε επαφή και να μην έχει επηρεαστεί από τη Γιόγκα και ιδιαίτερα με τη Γιόγκα υπό την "ταντρική" μορφή της. Είναι η μορφή αυτή της Γιόγκα που είχε εξαχθεί στο Θιβέτ και στην Ινδονησία, ενώ η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νοτιοανατολική Ασία γνώρισαν την Γιόγκα απ' το Βουδισμό. Και οι διάφορες χριστιανικές ή συγκριτικές Γιόγκα της σύγχρονης Ινδίας αποτελούν μιαν ακόμη απόδειξη ότι η ινδική θρησκευτική εμπειρία αξιεί σαν αναγκαιότητα τις γιογκικές μεθόδους του "διαλογισμού" και της "αυτοσυγκέντρωσης". Γιατί ο Γιόγκα κατέληξε ν’ απορροφήσει και να ενσωματωθεί όλα τα είδη πνευματικών και μυστικιστικών τεχνικών, από τις πιο στοιχειώδεις ως τις πιο σύνθετες. Η ονομασία του γιογκίν γενικά υποδεικνύει εξ ίσου τους αγίους και τους μυστικιστές όσο και τους μάγους, τους οργιαστικούς και τους κοινούς φακίρηδες και μαγγανευτές. Καθένας απ' αυτούς τους τύπους μαγικο-θρησκευτικής συμπεριφοράς αντιστοιχεί εξ άλλου σε μια καθορισμένη μορφή Γιόγκα.

 

Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον    www.egolpion.com

Read more: http://www.egolpion.com/yoga_samanism.el.aspx#ixzz2kTCeIVyG