ΤΑΝΤΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΙΟΓΚΑ

ΤΑΝΤΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΙΟΓΚΑ 

+ Διονύσιος Ιερομόναχος

Ιερός Ναός Αγ. Γεωργίου Κυψέλης
(Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του μακαριστού γέροντα από τα πνευματικά του παιδιά)

Με το πέρασμα των χρόνων, οι μέθοδοι υπέρβασης της ανθρώπινης φύσης πολλαπλασιάζονται και τείνουν να γίνουν πολύ "εύκολες" δηλ. προσιτές σ' όλο τον κόσμο. Έτσι εξηγείται η κεραυνοβόλα επιτυχία του Ταντρισμού. Η επιτυχία όμως προετοιμάστηκε, με τη σειρά της, από την πίεση των "λαϊκών" μέσα στη βουδική κοινότητα κι από την εισβολή της λαϊκής πνευματικότητας στον Ινδουισμό και τον βουδισμό. Όλα αυτά είχαν προβλεφθεί στις βουδικές παραδόσεις που συνέχιζαν εξ άλλου τις βραχμανικές παραδόσεις. Ο βουδισμός ήξερε ότι θα "εκφυλιζόταν", ότι ο κόσμος θα γινόταν όλο και πιο πυκνός, πιο σκοτεινός, πιο ακάθαρτος κι ότι η "οδός" του Βούδα θα γινόταν απραγματοποίητη: ήταν η παν-ινδική διδασκαλία των κοσμικών κύκλων και της παρακμής στο τελευταίο γιόγκα. Γι' αυτό το λόγο κατέληξε ο Ταντρισμός να επιβληθεί σαν το κατ' εξοχήν μήνυμα της καλι-γιούγκα.

Είναι δύσκολος ο ορισμός του ταντρισμού. Από τις πολλές έννοιες του όρου TANTRA (από τη ρίζα ταν, "απλώνω", συνεχίζω, πολλαπλασιάζω), μια μας ενδιαφέρει κυρίως: η έννοια της "διαδοχής, της ανάλιξης, της συνεχούς διαδικασίας". Τάντρα θα ήταν "αυτό που επεκτείνει τη γνώση" (ΤΑΝΥΑΤΕ, VISTARYATE JNA NAM ΑΝΕΝΑ ΙΗ TANTRAM). Μ' αυτή την εκδοχή, ο όρος ήδη εφαρμοζόταν σε ορισμένα φιλοσοφικά συστήματα (ΝΥΑΥΑ-TANTRESU κ.λ.π.). Αγνοούμε για ποιο λόγο κι έπειτα από ποιες συγκυρίες, έφθασε να προσδιορίζει ένα επιβλητικό και φιλοσοφικό και θρησκευτικό σύστημα που αρχίζει να διαφαίνεται ήδη από τον IV μ.Χ. αιώνα και παίρνει τη μορφή ένας παν-ινδικού "συρμού" από τον V αιώνα και πέρα. Γιατί όντως πρόκειται για "συρμό". Ξαφνικά ο ταντρισμός αποκτά μεγάλη δημοτικότητα τόσο στους φιλοσόφους και στους θεολόγους όσο και στους "πιστούς" (ασκητές, γιογκίν) και το κύρος του επηρεάζει εξίσου τα "λαϊκά" στρώματα. Σε λίγο σχετικά καιρό, η φιλοσοφία, ο μυστικισμός, οι τελετουργίες, η ηθική, η εικονογραφία, η ίδια η λογοτεχνία έχουν επηρεαστεί από τον ταντρισμό. Πρόκειται για παν-ινδικό κίνημα γιατί αφομοιώνεται απ' όλες τις μεγάλες θρησκείες της Ινδίας κι από όλες τις "αιρετικές" σχολές. Υπάρχει ένας αξιόλογος βουδικός ταντρισμός κι ένας άλλος, ινδικός, αλλά και ο ζαϊνισμός δέχεται ορισμένες ταντρικές μεθόδους (ποτέ όμως τη μέθοδο της "αριστεράς χειρός") κι έτσι διακρίνουμε ισχυρές ταντρικές επιδράσεις στο σιβαϊσμό του Κασμίρ, στη κίνηση των πανσαράτρα (γύρω στα 550), στην BHABGAVATA-PURANA (γύρω στα 600) και σ' άλλα λατρευτικά, βισνουϊκά ρεύματα.

Σύμφωνα με τις βουδικές παραδόσεις, ο ταντρισμός καθιερώθηκε (στα 400 περίπου) από τον Ασάνγκα τον επιφανή γιογκασάρα δάσκαλο κι από τον Νάγκαρζούνα (II αιώνας μ.Χ.) τον πασίγνωστο εκπρόσωπο της μαντυάμικα και μια από τις πιο γνωστές και αινιγματικές προσωπικότητες του μεσαιωνικού βουδισμού. Το πρόβλημα όμως της ιστορικής προέλευσης του βουδικού ταντρισμού απέχει πολύ από τη λύση του. Μας επιτρέπεται όμως να υποθέσουμε ότι ο Βαζραγυάνα (φορέας του Αδάμαντα), χαρακτηρισμός με τον οποίο είναι συνήθως γνωστός ο βουδικός ταντρισμός, έκανε την εμφάνισή του στις αρχές του IV αιώνα κι έφθασε στο απόγειο του κατά τον VIII αιώνα. Η GUHYASA - MAJA - TANTRA που από πολλούς θεωρείται έργο του Ασάνγκα, είναι πιθανόν το αρχαιότερο βαζραγυανικό κείμενο κι αναμφισβήτητα, ένα από τα πιο σημαντικά.

Κατά κανόνα, οι βουδικές Τάντρα ταξινομούνται σε τέσσερις τάξεις: κρίγυα-τάντοα, σάρυα-τάντρα, γιόγκα-τάντρα και ανούτταρα-τάντρα, οι δύο πρώτες κλίνουν προς το τελετουργικό ενώ οι δύο τελευταίες προς τις γιογκικές μεθόδους μέσα από τις οποίες αποκτάται η υπέρτατη αλήθεια. Πραγματικά, σχεδόν όλα τα ταντρικά κείμενα περιλαμβάνουν τελετουργικές ενδείξεις καθώς και οδηγίες γιογκικού τύπου και φιλοσοφικά αποσπάσματα. Σύμφωνα με τη θιβετιανή παράδοση, οι τέσσερις τάξεις των Τάντρα είχαν σχέση με τους βασικότερους τύπους και ιδιοσυγκρασίες των ανθρώπων: τα κείμενα της κρίγυα-τάντρα ταιριάζουν στους βραχμάνες και σ' όλους όσους κλίνουν προς τα τυπολογικά. Οι σάρυα-τάντρα συνιστώνται περισσότερο για τους επιχειρηματίες κ.λ,π.
Είναι αξιοσημείωτο ότι ο ταντρισμός αναπτύχθηκε στις δύο ακραίες περιοχές της Ινδίας: Βόρειο-Δυτικά, στα σύνορα του Αφγανιστάν και στην Ανατολική περιοχή της Βεγγάλης, και κυρίως στο Ασσάμ.

Εφόσον μας απασχολεί κυρίως η εφαρμογή των γιογκικών διδασκαλιών στην ταντρική σαντάνα, θα χρειαστεί να αφήσουμε κατά μέρος ορισμένες σημαντικές πλευρές του ταντρισμού. Σημειώνουμε πάντως ότι, για πρώτη φορά στην πνευματική ιστορία της Αρίας Ινδίας, η μεγάλη θεά αποκτά κυρίαρχη θέση. Από το δεύτερο χριστιανικό αιώνα δύο γυναικείες θεότητες εισβάλουν στον βουδισμό: η Πράνα-παραμίτα, "δημιούργημα" των μεταφυσικών και των ασκητών, που ενσαρκώνει την υπέρτατη Σοφία, και η Τάρα, η θεοφάνεια της μεγάλης θεάς της αυτόχθονης Ινδίας.

Στον Ινδουισμό, η Σακτί η "κοσμική δύναμη" προάγεται στο βαθμό της θεϊκής Μητέρας που υποβαστάζει τόσο το Σύμπαν κι όλα του τα όντα, όσο και τις πολυάριθμες εκδηλώσεις των Θεών. Έτσι, μπορούμε να πούμε, γίνεται ένα είδος επανακάλυψης του μυστηρίου της Γυναίκας και κάθε γυναίκα γίνεται ενσάρκωση της Σακτί. Μυστικιστικό ρίγος μπρος στο μυστήριο της τεκνογονίας και της γονιμότητας, αλλά και αναγνώριση του κάθε τι που, μέσα στη γυναίκα είναι απόμακρο, υπερβατό, άτρωτο. Καταλήγει να συμβολίζει η γυναίκα το αμετάκλητο του ιερού και του θείου, την ακατάληπτη υπόσταση της υπέρτατης αλήθειας. Η γυναίκα ενσαρκώνει ταυτόχρονα το μυστήριο της Δημιουργίας και το μυστήριο της ύπαρξης, του κάθε τι που είναι και που γίνεται, πεθαίνει και ξαναγεννιέται, με ακατανόητο τρόπο. Προεκτείνεται στο μεταφυσικό και μυθολογικό επίπεδο, το διάγραμμα της φιλοσοφίας της Σαμκύα: το Πνεύμα, το "Άρρεν", η ρούσα, είναι ο "μεγάλος ανίσχυρος", ο Ακλόνητος, ο θεωρητικός. Η Πράκρτι είναι που εργάζεται, δημιουργεί και τρέφει. Όταν ένας μεγάλος κίνδυνος απειλεί τα θεμέλια του κόσμου, οι Θεοί επικαλούνται τη Σακτί για να τον αποτρέψει. Οι θεοί έχουν εναποθέσει την ενεργητικότητα τους στη Σακτί, τη Μοναδική Δύναμη, την πηγή απ' όπου προήλθαν τα πάντα στην αρχή.

Δεν πρέπει να λησμονείται σε καμία περίπτωση η υπεροχή αυτή της Σακτί - σε τελική ανάλυση, της θεϊκής Γυναίκας και Μητέρας - στον ταντρισμό και σ' όλες τις κινήσεις που απορρέουν απ' αυτόν. Η επανακάλυψη της Θεάς είναι σχετική με τη σαρκική φύση του Πνεύματος στην καλι-γιούγκα.
Η ταντρική θεωρία παρουσιάζεται σαν μια νέα αποκάλυψη της άχρονης Αλήθειας, που προορίζεται για τον άνθρωπο του "σκοτεινού αυτού αιώνα" όπου το πνεύμα καλύπτεται βαθιά απ' τη σάρκα. Του χρειάζεται "να ανέβει το ρεύμα" και για να το πετύχει, πρέπει να ξεκινήσει από βασικές και καθορισμένες εμπειρίες της έκπτωτης φύσης του, δηλ. από τις ίδιες τις πηγές της ζωής του. Έτσι το δόγμα παίζει αποφασιστικό ρόλο στην ταντρική σαντάνα και η "καρδιά" και ο "ερωτισμός" χρησιμεύουν σαν μέσα για να πετύχει την υπέρβαση. Η σάρκα, ο ζωντανός Κόσμος, ο Χρόνος, αποτελούν τα τρία βασικά στοιχεία της ταντρικής σαντάνα.

Στην KALACAKRA-TANTRA διηγούνται πως ο Βούδας απεκάλυψε ότι ο κόσμος βρίσκεται μέσα στο ίδιο το σώμα του ανθρώπου, εξήγησε την σημασία του ερωτισμού και δίδαξε τον έλεγχο των χρονικών ρυθμών με την πειθαρχία της αναπνοής για να ξεφύγει ο άνθρωπος από τον κλοιό του Χρόνου. Από κει πηγάζει το πρώτο χαρακτηριστικό του ταντρισμού: η αντιασκητική στάση του και, γενικότερα, η αναθεωρητική. Σε ορισμένες ταντρικές σχολές, η περιφρόνηση για τον ασκητισμό και τη θεωρία συνοδεύεται από την πλήρη αποδοκιμασία κάθε διαλογιστικής πρακτικής. Ένας σαχαζιγυανός συγγραφέας, ο Λάυι-Πά γράφει: "Σε τι χρησιμεύει ο διαλογισμός; Σε πείσμα του διαλογισμού, πεθαίνουν μέσα στη θλίψη. Άφησε όλες τις πολύπλοκες μεθόδους και την ελπίδα ν' αποκτήσεις σίνντι και δέσου το Κενό (CUNYA) σαν την πραγματική σου φύση".

Έτσι ο ταντρισμός μοιάζει να αποτελεί μια "εύκολη οδό" που οδηγεί ευχάριστα και σχεδόν ανεμπόδιστα προς την ελευθερία, αφού φθάνει κανείς στην ταύτιση με τον Σίβα και την Σακτί κάνοντας χρήση, τελετουργικά, του κρασιού, του κρέατος και της σεξουαλικής ένωσης. Η KULAMAVA-TANTRA (VIII, 107) προσδιορίζει μάλιστα ότι η υπέρτατη ένωση με τον Θεό πετυχαίνει μόνο με τη σεξουαλική ένωση. Κι η περίφημη GUHYASAMAJA - TANTRA επιβεβαιώνει υπεροπτικά. Η τελειότητα μπορεί να αποκτηθεί εύκολα με την ικανοποίηση όλων των επιθυμιών" (εκδ. BHATTACHARYA, Μπαρόντα 1931, σελ. 27). Το ίδιο κείμενο προσθέτει ότι η λαγνεία επιτρέπεται (επιτρέπεται π.χ. να φας οποιοδήποτε κρέας, ακόμα και ανθρώπινη σάρκα: σελ. 26 κ.λ.π.), ότι ο ταντρικός μπορεί να σκοτώσει οποιοδήποτε ζώο, να πει ψέματα, να κλέψει, να μοιχεύσει, κ.λπ. (σελ. 20, 98, 120). Η GUHYASAMAJA -TANTRA αποσκοπεί στην ταχύτατη απόκτηση της φύσης του Βούδα! Όλα τ' αντίθετα είναι απατηλά, το έσχατο κακό συμπίπτει με το έσχατο καλό, η φύση του Βούδα μπορεί - μέσα στα όρια αυτού του ωκεανού των φαινομένων - να συμπέσει με την απόλυτη ανηθικότητα. Κι' όλα αυτά για τον απλό λόγο ότι μόνο το συμπατιακό Κενό υπάρχει, όλα τ' άλλα στερούνται οντολογικής πραγματικότητας. Όποιος έχει νοιώσει αυτή την αλήθεια σώζεται, δηλ. γίνεται Βούδας.

Στη ταντρική σαντάνα, η εικονογραφία παίζει ουσιαστικό ρόλο. Η εικονογραφία αντιπροσωπεύει ένα "θρησκευτικό" σύμπαν που πρόκειται να κατανοήσουμε και να αφομοιώσουμε. Αυτή η "διείσδυση" και η "αφομοίωση" δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς τη γιογκική πειθαρχία, χωρίς νταράνα και ντυάνα. Μολαταύτα, η κατανόηση της σημασίας μιας εικόνας, η αποφλοίωση του συμβολισμού της δεν είναι ακόμα η ταντρική σαντάνα. Η σαντάνα περιλαμβάνει πολλά στάδια, από τα οποία το πρώτο συνίσταται στη "νοερή σύλληψη" μιας θεϊκής εικόνας στη νοερή κατασκευή της ή, για μεγαλύτερη ακρίβεια, στην προβολή της σε κάποιο είδος εσωτερικής οθόνης χάρη σε μια πράξη δημιουργικής φαντασίας. Η νοερή σύλληψη μιας θεϊκής παράστασης ακολουθείται από μια δυσκολότερη άσκηση: την ταύτιση με την θεότητα που αντιπροσωπεύει. "Ταυτίζομαι με τη θεότητα, γίνομαι ο ίδιος θεός", αντιστοιχεί με την αφύπνιση των θεϊκών δυνάμεων που αδρανούν μέσα στον άνθρωπο. Δεν πρόκειται για καθαρά νοητική άσκηση, αλλά για την ανακάλυψη του συμπαντικού Κενού, της οντολογικής ανυπαρξίας του Σύμπαντος και των "θεών" του, την εμπειρία της αλήθειας.

Οι μέθοδοι της ταντρικής γιόγκα έχουν πιστοποιηθεί στη ζαϊνική γραμματολογία. Η JNARNAMAVA του Σουμπάντρα (περί τα 800 μ.Χ.) περιλαμβάνει πολλά κεφάλαια πάνω στη Γιόγκα κι αναλύει εκτενώς την ασάνα, την πραναγυάμα, τη μαντάλα, τις τέσσερις ντυάνα και νταράνα.
Η αξία των "μυστικών ήχων" ήταν γνωστή από τα βεδικά χρόνια. Το ΟΜ, το κατ' εξοχήν μάντρα, είχε παγκόσμιο κύρος: το ταύτισαν με Βράχμαν, με Βέδα, μ' όλους τους μεγάλους θεούς. Ο Πατάνζαλι (Y.-S., I, 27) θεωρούσε ότι εξέφραζε τον Ισβάρα. Στον Ταντρισμό, όμως, τόσο τον βουδικό όσο και τον σιβαϊτικό, τα μάντρα και τα νταράνι υψώθηκαν στο κύρος "φορέα της σωτηρίας".

Το νταράνι, στη κυριολεξία "αυτό που υποστηρίζει ή περικλείει", χρησίμευε ήδη στα βεδικά χρόνια σαν "στήριγμα" και "προστασία" για τη συγκέντρωση (DHARANA). Για τους ασκητές, τους γιογκίν, τους στοχαστές, τα νταράνι γίνονται όργανα συγκέντρωσης, είτε είναι ρυθμικά, χάρη στην πραναγυάμα, είτε επαναλαμβάνονται νοερά κατά τη διάρκεια των φάσεων της αναπνοής. Όπως είναι πιθανό, τα νταράνι χρησιμοποιήθηκαν και τελειοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια των κατευθυνόμενων από την πραναγυάμα διαλογισμών, όπου η φωνητική επινόηση περιορισμένη κατ' ανάγκη σ' ορισμένο αριθμό συλλαβών, αντισταθμιζόταν από τη βαθιά εσωτερική αντήχηση τέτοιων "μυστικών ήχων". Οι ήχοι αυτοί δεν φανέρωναν το νόημα τους παρά κατά τη διάρκεια του διαλογισμού. Ένα νταράνι, ένα μάντρα, δεν φανέρωναν τη σημασία τους παρά μόνο όταν προφέρονταν σύμφωνα με τους κανόνες και αφομοιωνόταν όταν, δηλ. είχαν "αποκαλυφθεί", "αφυπνισθεί". Ίσως πρόκειται για εμπειρίες συναφείς με την ανακάλυψη της γλώσσας και που, χάρη σ' αυτή την εκστασιακή επιστροφή σε μια αρχέγονη κατάσταση, προκαλούν την έκρηξη της συνειδητότητας. Όλη η προσπάθεια του ταντρικού γιογκίν αναλώνεται στην «αφύπνιση» της αρχέγονης συνείδησης και στην επανάκτηση της πληρότητας που προηγήθηκε της γλώσσας και της συναίσθησης του χρόνου, προκειμένου να επανεκτιμηθεί ολοκληρωτικά η θνητή εμπειρία.

Το νταράνι όπως και τα μάντρα μαθαίνονται από "το στόμα του δασκάλου". Από τη στιγμή όμως που μεταδόθηκαν από το στόμα του δασκάλου, τα μάντρα έχουν απεριόριστες ικανότητες. Είναι δυνατόν να αποκτηθεί ακόμα και η φύση του Βούδα. Το μάντρα μπορεί να συγχώρεσα τα πιο μεγάλα αμαρτήματα. Η τεχνική όμως είναι δύσκολη. Της απαγγελίας προηγείται μια κάθαρση της σκέψης. Ο πιστός πρέπει να συγκεντρωθεί σε καθένα από τα γράμματα από τα οποία αποτελείται το μάντρα, ν' αποφύγει την κόπωση κ.λπ. Η απεριόριστη αποτελεσματικότητα των μάντρα οφείλεται στο γεγονός ότι είναι (ή τουλάχιστον μπορούν να γίνουν με τη σωστή απαγγελία) τα "αντικείμενα" που αντιπροσωπεύουν. Κάθε θεός π.χ.. και κάθε βαθμός αγιοσύνης, έχουν ένα μπίζα-μάντρα. ένα "αυστικό ήχο" που είναι το "σπέρμα" τους, το "υποστήριγμά τους", το ίδιο τους το είναι. Επαναλαμβάνοντας, σύμφωνα με τους κανόνες, αυτό το μπίζα-μάντρα, ο πιστός οικειοποιείται την οντολογική του υπόσταση, αφομοιώνεται κατά συγκεκριμένο και άμεσο τρόπο με τον θεό, με την κατάσταση της αγιότητας κ.λπ. Πρόκειται για την άμεση και ολική αφομοίωση της "Αλήθειας του συμπαντικού κενού". Γιατί ολόκληρος ο κόσμος, μ' όλους τους θεούς του, τα επίπεδα του και τις μορφές ύπαρξης, εκδηλώνεται μ' έναν αριθμό μάντρα. Με το διαλογισμό σε κάποιο "μυστικό ήχο" εισχωρούμε σε κάποια υπαρξιακή κατάσταση, ενσωματωνόμαστε μια γιογκική κατάσταση, ένα θεό κ.λπ. Είναι δυνατό ν' αρχίσουμε απ' οποιοδήποτε "υποστήριγμα", κάνοντας χρήση οποιουδήποτε "μέσου". Ο Κόσμος, όπως αποκαλύπτεται μέσα στη Ταντρική σύλληψη, είναι ένα πλατύ πλέγμα από μαγικές δυνάμεις: οι ίδιες δυνάμεις μπορούν να ενεργοποιηθούν η να οργανωθούν μέσα στο ανθρώπινο σώμα, με τη βοήθεια της τεχνικής της μυστικιστικής φυσιολογίας.

Ένα ιδιαίτερο τυπικό στη ταντρική τελετουργία είναι η κατασκευή μιας μαντάλα. Ο όρος στην κυριολεξία του σημαίνει "κύκλος". Πρόκειται για ένα περίπλοκο σχέδιο που περιλαμβάνει μια εξωτερική ζώνη και έναν η πολλούς ομόκεντρους κύκλους που περικλείουν ένα τετράγωνο χωρισμένο σε τέσσερα τρίγωνα. Στο μέσο καθενός απ' αυτά τα τρίγωνα βρίσκονται κι άλλοι κύκλοι που περιέχουν τις μορφές θεοτήτων η τα σύμβολα τους. Η μαντάλα είναι συγχρόνως μια εικόνα του Σύμπαντος και μια θεοφάνεια. Η κοσμική δημιουργία αποτελεί μια εκδήλωση της θεότητας. Η μαντάλα επίσης χρησιμεύει και σαν "φορέας" ΤΩΝ θεών. Η λειτουργία της είναι διπλή: από τη μια η διείσδυση στη ζωγραφισμένη στο έδαφος μαντάλα ισοδυναμεί με μια μύηση, από την άλλη, η μαντάλα "προστατεύει" τον οπαδό από οποιαδήποτε καταστρεπτική δύναμη και τον βοηθάει συγχρόνως να συγκεντρωθεί, να βρει το προσωπικό του "κέντρο". Η διείσδυση στη μαντάλα μοιάζει με κάθε "πορεία προς το Κέντρο".

Η μαντάλα είναι μια εικόνα του Κόσμου και πλησιάζοντας ο μαθητής πλησιάζει το "Κέντρο του Κόσμου", βρίσκεται σε ιερό έδαφος, πέρα από το Χρόνο, οι Θεοί έχουν ήδη "κατέβει". Μια διαδοχή από διαλογισμούς βοηθάνε τον πιστό να ξαναβρεί τους θεούς μέσα στην καρδιά του, παρευρίσκεται ενορατικά στην εμφάνιση όλων των θεοτήτων που τινάζονται από την καρδιά του, γεμίζουν τον κοσμικό χώρο για να ξαναπορροφηθούν από τον ίδιο. Μ' άλλα λόγια, "πραγματώνει" την αιώνια διαδικασία της δημιουργίας και της περιοδικής καταστροφής των κόσμων, που του επιτρέπει να εισχωρήσει μέσα στους ρυθμούς του Μεγάλου Κοσμικού Χρόνου και να συλλάβει την Κενότητα του. Σπάζει τότε το επίπεδο της σαμσάρα και εκβάλλει σ' ένα υπερβατικό επίπεδο είναι το "μεγάλο μυστήριο", η "ολοκληρωτική αναστροφή" (PARAVRTTI), η μεταστοιχείωση της σαμσάρα σε απόλυτο.

 Η πνευματική αυτή άσκηση μπορεί να κατανοηθεί με δύο τρόπους: 1^ον για να φτάσει στο Κέντρο ο γιογκίν επαναλαμβάνει κι εξουσιάζει τη κοσμική διαδικασία γιατί η μαντάλα είναι η εικόνα του Κόσμου, 2^ον επειδή πρόκειται για διαλογισμό κι όχι για τελετουργία, ο γιογκίν μπορεί, με βάση αυτό το εικονογραφικό υποστήριγμα, να ξαναβρεί τη μαντάλα μέσα στο ίδιο του το σώμα, ν' αποκαταστήσει τις μυστικές επικοινωνίες με τα άλλα για να τις εντάξει τελικά στο σύνολο και να τις εξουσιάσει.

Μπορούμε ν' ανακαλύψουμε τη μαντάλα στο εσωτερικό του σώματος μας και τότε "εσωτερικεύεται", μετατρέπεται σε μια ακολουθία διαλογισμών πάνω στα διάφορα "κέντρα" και τα λεπτά όργανα. Έτσι το ανθρώπινο σώμα αποκτά μια σπουδαιότητα που ποτέ άλλοτε δεν γνώρισε στη πνευματική ιστορία της Ινδίας. Βέβαια η υγεία και η ευρωστία, το ενδιαφέρον για μια φυσιολογία εξομοιώσιμη με τον Κόσμο και κατ' επέκταση καθαγιασμένη, είναι βεδικές αν όχι προβεδικές αξίες. Ο Ταντρισμός όμως οδηγεί στα άκρα την έννοια ότι η αγιότητα δεν είναι πραγματοποιήσιμη παρά μόνο σ' ένα "θεϊκό σώμα". Η Ουπανισαδική και μετα-ουπανισαδική απαισιοδοξία κι ο ασκητισμός καταργούνται. Το σώμα δεν είναι πηγή θλίψεων αλλά το πιο σίγουρο και πλήρες όργανο που διαθέτει ο άνθρωπος για να εκπορθήσει τον θάνατο. Το σώμα πρέπει να διατηρείται όσο το δυνατόν περισσότερο χρονικά και σε τέλεια κατάσταση ακριβώς για να διευκολύνει το διαλογισμό. Στην HAVAJRA TANTRA ο Βούδας διακηρύττει ότι χωρίς ένα σώμα τέλεια υγιές, δεν μπορεί να γνωρίσουμε την μακαριότητα.

Σ' αυτή την εμφαντική εκτίμηση του ανθρώπινου σώματος και των δυνατοτήτων που διακρίνουμε δύο τουλάχιστον διαφορετικές κατευθύνσεις που όμως συγκλίνουν: 1^ον την βαρύτητα που αποδίδεται στην ολοκληρωτική εμπειρία της ζωής σαν αναπόσπαστου τμήματος της σαντάνα, 2^ον την επιθυμία εξουσίασης του σώματος με σκοπό τη μετατροπή του σε "θεϊκό σώμα". Αυτή είναι κυρίως τοποθέτηση της Χαθαγιόγκα.
Χάθα (στην κυριολεξία "σφοδρότητα, βίαιη προσπάθεια") με το ΗΑ=Ήλιος και ΤΗΑ=Σελήνη: η ένωση Ηλίου και Σελήνης, θα έδινε τη Γιόγκα. Ο όρος όμως δεν άργησε να σημαίνει το σύνολο των οδηγιών και των παραδοσιακών πειθαρχιών μέσα από τις οποίες θα ήταν δυνατόν να φτάσει κανείς στη τέλεια εξουσίαση του σώματος.

Η Χαθαγιόγκα αποδίδει μεγάλη σπουδαιότητα στις "προκαταρκτικές" καθάρσεις και διακρίνει έξι είδη: DHAUTI, BASTI, NAULI, TRATAKA, KAPALA BHATI (HATHA YOGAPRADIKA, II, 22), Οι πιο συνηθισμένες είναι οι δύο πρώτες. Οι ντάτουτι (στην κυριολεξία "καθαρισμοί") χωρίζονται σε πολλές κατηγορίες και υποκατηγορίες: εσωτερικοί καθαρισμοί, καθαρισμοί των δοντιών, του πρωκτού κ.λ.π. (GHERAVIDA SAMHITA, 1, 13-44). Η πιο αποτελεσματική είναι η ντάουτι κάρμα (HY-PR., ii, 24): καταπίνουν ένα μακρύ κομμάτι ύφασμα που αφήνουν για λίγο χρόνο μέσα στο στομάχι. Η μπάστι περιλαμβάνει τον καθαρισμό του παχύ εντέρου και του πρωκτού (HY-PR., II 26-28) που γίνεται με πρωκτικό κλύσμα. Η νέντι συνίσταται στον καθαρισμό της ρινικής κοιλότητας με νήματα που βάζουν στα ρουθούνια (HY-PR, II, 29-30). Με δραστήριες και πολύπλοκες κινήσεις του στομάχου και των εντέρων εφαρμόζεται η νάουλι (HY-PR., Π, 31-32). Η τράτακα συνίσταται στη στερέωση του βλέμματος πάνω σ' ένα μικρό αντικείμενο ώσπου ν' αναβλύσουν δάκρυα (HY-PR., II, 31-32). Η καπάλα μπλάτι περιλαμβάνει τρεις παραλλαγές "καθαρισμού" της ρινικής κοιλότητας: εισπνέουν νερό από τα ρουθούνια και το βγάζουν από τη μύτη κ.λπ.

Αυτοί οι καθαρισμοί έχουν μεγάλη σημασία για τον γιογκίν, ότι προλαβαίνουν τις αρρώστιες του στομάχου, του συκωτιού κ.λ.π. Δεν παραλείπουν να καθορίσουν και το διαιτολόγιο, την κοινωνική συμπεριφορά. Έτσι, όπως είναι επόμενο, η πρακτική (ABHYASA) παίζει αποφασιστικό ρόλο: τίποτα δεν είναι δυνατό να αποκτηθεί χωρίς εξάσκηση, πράγμα που αποτελεί μια ταντρική επωδό. Επίσης, άμα εφαρμόζεται η Χαθαγιόγκα, δεν υπάρχει ανόμημα που να μην είναι δυνατό να εξαληφθεί με τη YONIMUDRA (GHERANDA SAMHITA, ΠΙ, 43-44). Η πραναγυάμα εξουδετερώνει τ' αμαρτήματα και επιφέρει τα 84 σίνντι. Κάθε βαθμίδα στη πειθαρχία της αναπνοής συνοδεύεται από φυσιολογικά φαινόμενα. Έτσι το σώμα που σιγά-σιγά κατασκευάζουν οι γαθαγιόγκι. Οι ταντρικοί αντιστοιχεί κατά κάποιο τρόπο στο σώμα του "ανθρώπου-θεού". Και σαν αποτέλεσμα της γιογκικής εμπειρίας, το "ουσικό σώμα" "διαστέλλεται", "κοσμοποιείται", μετουσιώνεται. Οι "φλέβες" και τα "κέντρα" για τα οποία μιλάνε τα κείμενα, αναφέρονται κατ' αρχήν σε καταστάσεις που πραγματοποιούνται αποκλειστικά χάρη σε μια πέρα από το κανονικό διεύρυνση της "αίσθησης του σώματος".

Το σώμα - το φυσικό και το λεπτό συγχρόνως - αποτελείται απ' ορισμένο αριθμό νάνντι (στην κυριολεξία: αυλάκια, αγγεία, φλέβες ή αρτηρίες, αλλά επίσης και νεύρα) και τσάκρα (κυριολ. κύκλοι, δίσκοι, αλλά γενικότερα μεταφρασμένο ως "κέντρα". Θα μπορούσαμε να πούμε απλοποιώντας το λίγο, ότι η ζωική ενέργεια, με τη μορφή της ανάσας κυκλοφορεί μέσα από τα νάνντι ενώ η κοσμική και θεϊκή ενέργεια βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση αέσα στα τσάκρα.

Υπάρχει σημαντικός αριθμός νάνντι. Τα πιο σπουδαία νάνντι, αυτά που παίζουν πρωταρχικό ρόλο σ' όλες τις γιογκικές τεχνικές είναι τα: ίντα, πινγκάλα, σουσούμνα. Ίντα και πινγκάλα μεταφέρουν την πράνα και την απάνα. Το πρώτο είναι ο Ραχού (ο ASURA που καταβροχθίζει τη σελήνη) και η απάνα είναι η "φωτιά του χρόνου". Και μέσα από τις βασικές "αναπνοές" και τα κυριότερα "λεπτά αγγεία" κατορθώνουμε να εξαλείψουμε τον χρόνο.

Έμφαση λοιπόν δίνεται στις δυο βασικές αναπνοές, την πράνα και την απάνα που ταυτίζονται με τον Ήλιο και τη Σελήνη: πρόκειται λοιπόν για την "κοσμοποίηση" του ανθρώπινου σώματος.

Υπάρχουν όμως και τα επτά τσάκρα που συνδυάζονται με τα έξι πλέγματα και τη μετωπική ραφή:
1^ον  μουλάνταρα (ΜULΑ=ρίζα): βρίσκεται στη βάση της σπονδυλικής στήλης, μεταξύ του πρωκτού και των γεννητικών οργάνων. Έχει σχέση με τη συνδετική δύναμη της ύλης, την αδράνεια, τη γέννηση του ήχου, της οσμής την αναπνοή απάνα, τους θεούς Ίντρα, Βράχμα, Ντακίνι, Σακτί κ.λ.π.
2^ον  Σβαντισθάνα τσάκρα ή γυαλαμάνταλα: βρίσκεται στη βάση του ανδρικού γεννητικού οργάνου (ιερό πλέγμα). Έχει σχέση με το στοιχείο Νερό, το άσπρο χρώμα, την αναπνοή πράνα κ.λ.π. και με τους θεούς Βισνού και σαίνι.
3^ον Μανιπούρα (ΜΑΝΙ=κόσμημα, ΡURΑ=τοποθετημένο) ή ναμπισθάνα (ΝΑΒΗΙ=αφαλός): βρίσκεται στη νεφρική περιοχή, στο ύψος του αφαλού (επιγαστρικό πλέγμα). Έχει σχέση με το θεό Μαχαρούντρα και τη Λακίνι Σακτί, με το στοιχείο φωτιά, Ήλιο, το ράγιας, έμμηνο ροή) κ.λ.π.
4^ον Ανάγατα (ΑΝΑΗΑΤΑ CABD «είναι ο ήχος που παράγεται από δύο αντικείμενα χωρίς να ακουμπήσουν μεταξύ τους, δηλ. ένας "μυστικός ήχος": περιοχή της καρδιάς, έδρα της πράνα και του ζιβάτμαν. Έχει σχέση με τον θεό Ισβάρα ενωμένος με τη Κακίνη Σακτί, είναι σχετικό με τον Αέρα, την αφή, τον φαλλό, την κινητική δύναμη.
5^ον Βισούνντα (τα τσάκρα της αγνότητας): περιοχή του λαιμού (φαρυγγικό και λαρυγγικό πλέγμα, στη συμβολή της σπονδυλικής στήλης και του νωτιαίου μυελού), έδρα της αναπνοής ουντάνα και του μπίντου: Έχει σχέση με το Θεό Σάντασίβα με την ανδρόγυνη μορφή του, με τον Αιθέρα, το λευκό χρώμα, τον Ήχο, το δέρμα κ.λ.π.
6^ον ACVA (διαταγή, τάξη, εντολή): βρίσκεται ανάμεσα στα φρύδια (ηθμοειδές πλέγμα), έδρα των γνωστικών λειτουργιών, του Παραμασίβα, προστάτις η θεά Χακίνι με έξι πρόσωπα και έξι μπράτσα.
7^ον Σαγάσραρα: στην κορυφή του κεφαλιού. Εκεί αποκτιέται η ένωση του Σίβα και της Σακτί. Δεν ανήκει στο επίπεδο του σώματος, υποδηλώνει ήδη το υπερβατικό επίπεδο.

Με τα τσάκρα διαπιστώνουμε ότι το σώμα μετατρέπεται ταυτόχρονα σε μικρόκοσμο και σε πάνθεο: κάθε περιοχή και κάθε "λεπτό" όργανο έχει την προστάτιδα θεότητα του, το μάντρα του, το μυστικό του γράμμα κ.λ.π. Ο πιστός όχι μόνο εξομοιώνεται με τον Κόσμο αλλά καταλήγει πάλι ν' ανακαλύψει μέσα στο σώμα του τη Γένεση και την καταστροφή του Σύμπαντος. Η σαντάνα περιλαμβάνει δύο στάδια: Ιον την "κοσμοποίηση" της ανθρώπινης ύπαρξης και 2ον την "υπέρβαση" του Κόσμου, δηλ. την καταστροφή από τη συνένωση των αντιθέτων (Ήλιος - Σελήνη κ.λ.π.). Το κατ' εξοχή σύμβολο της υπερβατικότητας συνίσταται στην τελική πράξη της ανόδου της Κουνταλίνι - της ένωσης της με τον Σίβα, στην κορυφή του κρανίου, στο σαχασράρα.

Η Κουνταλίνι περιγράφεται ταυτόχρονα με τη μορφή ενός φιδιού, μιας θεάς και μιας ενέργειας. Η HATHA YOGA PRADIPIKA (II, 9) την παρουσιάζει μ' αυτούς τους ορισμούς: Κουταλάνγκι (με συστρεμμένο σώμα), Κουνταλίνι, Μπουζάνγκα (θηλυκό φίδι), Σακτί, Ισβάρα, Κουντάλι, Αρουντάντι, όλοι οι όροι ανταποκρίνονται. Όπως ανοίγει η πόρτα με ένα κλειδί, έτσι κι ο γιογκίν ανοίγει την πόρτα της λύτρωσης (MUKTI) ελευθερώνοντας την Κουνταλίνι μέσω της χαθαγιόγκα. Όταν η θεά ξυπνήσει με τη βοήθεια του γκουρού διασχίζει γρήγορα όλα τα τσάκρα. Η Κουνταλίνι συγκεντρώνει τα κατηγορήματα όλων των θεών και των θεαινών.

Είναι αδύνατον να προχωρήσουμε στην αφύπνιση της Κουνταλίνι χωρίς την πνευματική προετοιμασία που απαιτείται. Η αφύπνιση και η διάσχιση των τσάκρα προκαλείται από μια τεχνική που έχει για κύριο στόχο την αναστολή της αναπνοής (ΚΥΜΒΗΑΚΑ) χάρη σε μια ειδική στάση του σώματος (ASANA, MUDRA). Μια από τις πιο συνηθισμένες μεθόδους για την αναστολή της αναπνοής είναι αυτή της απόφραξης της κοιλότητας με την άκρη της γλώσσας στραμμένης προς το λάρυγγα. Ο γιογκίν προσπαθεί από τη μια να διατηρήσει την Κουνταλίνι στο μεσαίο αυλάκι (SUSUMNA) κι από την άλλη να την εξαναγκάσει να περάσει μέσα από τα τσάκρα ως την κορυφή του κεφαλιού, για να επιταχυνθεί η άνοδος της Κουνταλίνι, ορισμένες ταντρικές σχολές συνδύασαν τις στάσεις του σώματος (μούντρα) με ερωτικές πρακτικές. Η έννοια που κρύβεται κάτω απ' αυτές ήταν ότι πρέπει να πραγματοποιηθεί ταυτόχρονα η ακινητοποίηση της αναπνοής, της σκέψης και του σπέρματος. Ο γιογκίν πρέπει να ελέγχει την αναπνοή του και να αποκτήσει την ακινησία. Όσο χρόνο η πράνα είναι μέσα στο σώμα, η ζωή (JIVA) δεν φεύγει. Ο θάνατος είναι η αναχώρηση της αναπνοής.

Η μαϊθούνα (MAITHUNA, συνουσία) είναι γνωστή από τα βεδικά χρόνια, στο ταντρισμό όμως οφείλει την μετατροπή της σε εργαλείο σωτηρίας. Η ένωση είναι μια τελετή, που περιλαμβάνει πολλούς καθαρμούς, συμβολικές ταυτίσεις και προσευχές. Η γυναίκα έχει προηγουμένως μεταμορφωθεί: γίνεται ιερός τόπος όπου θα λάβει χώρα η θυσία. Κάθε γυναίκα γυμνή ενσαρκώνει την πράκρτι. Η τελετουργική γυμνότητα της γιογκίνι έχει μια εσωτερική μυστική αξία και μπροστά της ο γιογκίν αισθάνεται το βαθύτερο του είναι.

Στον ταντρισμό η ακινησία επιτυγχάνεται στα τρία ταυτόχρονα επίπεδα -σκέψη, αναπνοή, εκσπερμάτωση - συνιστά τον απώτερο σκοπό της σαντάνα. Πρόκειται για μίμηση ενός θεϊκού προτύπου: του Βούδα ή Σίβα, του καθαρού Πνεύματος, ακλόνητου, γαλήνιου στο μέσο του κοσμικού παιχνιδιού. Η μαϊθούνα κατ' αρχήν, χρησιμεύει στη ρύθμιση της αναπνοής και στη διευκόλυνση της συγκέντρωσης: αποτελεί υποκατάστατο της πραναγυάμα και της νταράνα ή μάλλον το "υποστήριγμα" τους. Η σαρκική ένωση μετατρέπεται σε τελετουργία μέσα από την οποία το ανθρώπινο ζευγάρι μεταμορφώνεται σε θεϊκό. Η μαϊθούνα είναι πριν από κάθε άλλο, μια ολοκλήρωση των Αρχών "η πραγματική σεξουαλική ένωση είναι αυτή της Παρασάκτι (KUNDAAIN1) ΜΕ ΤΟΝ Ατμάν! Μ' άλλα λόγια, η μαϊθούνα εφαρμόζεται σαν συγκεκριμένο τελετουργικό, και οι συμμετέχοντες έχουν πάψει να είναι ανθρώπινα όντα αλλά είναι "αδέσμευτοι" όπως και οι θεοί, και η σαρκική ένωση δεν έχει σχέση με το καρμικό νόμο. Έτσι με τις ίδιες πράξεις που γίνονται αιτία να καίγονται στην Κόλαση, για εκατομμύρια χρόνια, ορισμένοι άνθρωποι, ο γιογκίν πετυχαίνει την αιώνια σωτηρία. Πρόκειται για την ίδια βάση της γιόγκα που εκθέτει ο Κρίσνα στη BHAGAVAD - GITA.

Όποιος δεν περιπλανιέται από τον εγωισμό, όποιου η διάνοια δεν διαταράζεται, έστω κι αν σκοτώσει όλα τα πλάσματα, δεν σκοτώνει, δεν φορτώνεται με καμιά αλυσίδα" (XVIII, 17). Και η BRHDARANYAKA UPANISAD (V, 14, 8) επιβεβαιώνει ήδη: "όποιος γνωρίζει κατ' αυτό τον τρόπο, οποιοδήποτε αμάρτημα κι αν φανεί πως έκανε, υπερνικά τα πάντα και είναι αγνός, καθαρός, χωρίς γηρατειά, αθάνατος". Έτσι η μαϊθούνα παρουσιάζεται σαν επιστέγασμα μιας μακράς και επίπονης ασκητικής μαθητείας. Και κατά τη διάρκεια της μαϊθούνα, ο γιογκίν και η γυναίκα όχι μόνο δοκιμάζουν την μακαριότητα αλλά έχουν την δυνατότητα να ατενίσουν απ' ευθείας την "υπέρτατη αλήθεια". Στην πρακτική αυτή, η "ηδονή" παίζει ρόλο ενός "οχήματος", γιατί επιφέρει την ανώτατη ένταση που καταλύει την φυσιολογική συνείδηση και εγκαινιάζει την νιρβανική κατάσταση: τη σάμαράσα, την παράδοξη εμπειρία της ενότητας. Μέσα από την ταύτιση "απόλαυσης", από την ανέκφραστη εμπειρία της ενότητας (SAMARASΑ) καταλήγει ο γιογκίν στην κατάσταση της σάγασα, του απεριόριστου, του απόλυτα αυθόρμητου. Και όπως λέει η HAVAJRA TANTRA, ολόκληρος ο κόσμος προέρχεται από την ουσία του σάχασα, γιατί το σάχασα είναι η πεμπτουσία των πάντων. Αυτή η πεμπτουσία είναι Νιρβάνα για όποιον κατέχει το καθαρό πνεύμα. Και φθάνει κανείς στη σάχασα υπερβαίνοντας τη δυαδικότητα με την ένωση των αντιθέτων και προσπαθεί να τα ενοποιήσει με τεχνικές της λεπτής φυσιολογίας και συγχρόνως διαλογισμού. Η σύζευξη των αντιθέτων, αντιπροσωπεύει την υπέρβαση του κόσμου των φαινομένων, την εξάλειψη κάθε δυαδικής εμπειρίας.

Η "επιστροφή του σπέρματος" μεταφράζει, στο επίπεδο του φυσιολογικού, την "υπερβατικότητα" του φαινομενικού κόσμου, την πρόσβαση προς την ελευθερία, την εξαφάνιση του Κόσμου και κατ' επέκταση, την "έξοδο από το Χρόνο", την πρόσβαση προς την "Αθανασία". Τούτο δεν αποτελεί παρά μια εφαρμογή αυτού που αποκαλούν "βάδισμα αντίθετα στο ρεύμα (UJANA SADHANA) και υπονοούν μια ολοκληρωτική αναστροφή όλων των ψυχοφυσιολογικών διαδικασιών. Η αθανασία δεν μπορεί να αποκτηθεί παρά σταματώντας την εκδήλωση, δηλ, τη διαδικασία της αποσύνθεσης. Χρειάζεται να βαδίσει κανείς "αντίθετα προς το ρεύμα" και να ξαναβρεί την αρχέγονη ενότητα, την ακλόνητη που υπήρχε πριν από τη διάσπαση. Η ενοποίηση λαμβάνει χώρα μέσα στη σουσούμνα. Λέει η HATHAYOGAPRADIPIKA (IV, 16-17): "η σουσούμνα καταβροχθίζει τον Χρόνο". Η κατάκτηση του θανάτου και η αθανασία προκύπτει για τον γιογκίν που κατακτά τον Χρόνο. Η αναστολή της αναπνοής, η διακοπή της σκέψης, η ακινητοποίηση του σπέρματος εκφράζουν την κατάργηση του Χρόνου. Και ο γιογκίν με τον ειδικό αναπνευστικό ρυθμό του επαναλαμβάνει και, κατά κάποιο τρόπο, αναβιώνει τον Μεγάλο Κοσμικό Χρόνο, τις δημιουργίες και τις περιοδικές καταστροφές του Σύμπαντος. Σταματώντας την αναπνοή του, ενοποιώντας την με τη σουσούμνα, υπέρβαινα τον φαινομενικό κόσμο και καταλήγει στην απεριόριστη και άχρονη κατάσταση. Μ' άλλα λόγια, ο γιογκίν παρίσταται με τη σαντάνα, στην αφομοίωση όλων των στοιχείων, διαδικασία που προκαλείται κατά τη στιγμή του θανάτου και εξακολουθεί κατά τις πρώτες βαθμίδες της μετά θάνατον ύπαρξης. Ο ταντρικό γιογκίν είναι ένας "νεκρός εν ζωή", γιατί έχει βιώσει προκαταβολικά το θάνατο του.

 

Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον    www.egolpion.co

Read more: http://www.egolpion.com/yoga_tantra.el.aspx#ixzz2kTCGoCWT