Μυστική θεωρία Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης,

524. Έχουμε μέσα μας πνευματικά μάτια, που βλέπουν απείρως πιο καλά από ό,τι τα σωματικά μάτια. Ποια είναι τα αντικείμενα της πνευματικής μας οράσεως; Τα φαινόμενα του πνευματικού κόσμου. Πλάϊ στον ορατό κόσμο, υπάρχει ο Θεός, άπειρο Πνεύμα, άπειρος Νους, που δημιούργησε και δημιουργεί τα πάντα στον υλικό κόσμο. Υπάρχει και ο πνευματικός κόσμος, ο αγγελικός, με αναρίθμητες υπάρξεις, βυθισμένες στη θεωρία του Υψίστου και όλων των έργων της παντοδυναμίας του και της σοφίας του. Τα πνευματικά μας μάτια είναι στραμμένα προ παντός στον Κύριο, με τη μυστική θεωρία. Η μυστική θεωρία μπορεί να εκτείνεται επ’ άπειρον, γιατί και ίδιος ο Θεός είναι άπειρος. Με τη μυστική θεωρία, η ψυχή καθαρίζεται από την αμαρτία, τελειοποιείται και φέρεται ολοένα πιο κοντά στον Θεό, την πηγή του φωτός μας, των λογισμών μας, της ζωής μας.
Η μυστική θεωρία έχει επίσης αντικείμενο της τις τάξεις των Αγγέλων, κατά το μέτρο που μας δίνεται η θεία αποκάλυψις, την πνευματική και φωτεινή φύσι τους, την πνευματική τους αγαθότητα, την αγάπη τους για τον Θεό και του ενός για τον άλλο, καθώς και για το ανθρώπινο γένος, το προστατευτικό τους έργο στη γη, στα στοιχεία της ορατής κτίσεως, στις ανθρώπινες κοινότητες, στους ιερούς και άλλους τόπους και, ιδιαίτερα, στον κάθε χριστιανό.
Τέλος, τα πνευματικά μάτια είναι στραμμένα και στον ίδιο τον εαυτό μας και έτσι η λειτουργία τους λέγεται αυτοεξέτασις, αυτογνωσία, πνευματική προσοχή πάνω στους λογισμούς και τις επιθυμίες μας.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 218-219)